Nie jest żadną tajemnicą, że media społecznościowe są oparte na mechanizmach dążących do wytworzenia uzależnienia lub uwikłania u odbiorcy. Choć era cyfrowa rozwija się w Polsce od co najmniej 20 lat, wciąż jedynym rozwiązaniem, nad jakim debatujemy, jest zakaz korzystania z telefonów w szkole lub ograniczenie młodzieży dostępu do mediów społecznościowych.

Jako Fundacja GrowSPACE przystąpiliśmy do pierwszego takiego zbadania w skali ogólnopolskiej, w jaki sposób szkoły regulują kwestie związane z posiadaniem telefonów komórkowych w szkole, a także czy prowadzą dodatkowe działania z zakresu edukacji cyfrowej.

Przedstawione wyniki pochodzą z losowo wybranych szkół podstawowych, techników, liceów oraz szkół branżowych I stopnia z terenu całej Polski. Udało nam się zebrać dane z 350 placówek, co stanowi reprezentatywną grupę, badaną za pośrednictwem ankiet mailowych oraz standaryzowanych wywiadów telefonicznych. 

Wyniki badania

Tak prezentują się zgromadzone przez nas dane: 

89,42% szkół w Polsce reguluje w swoich statutach kwestie korzystania z telefonów komórkowych. Pozostałe 10 proc. najprawdopodobniej nie zdaje sobie sprawy z obowiązku uregulowania tej kwestii. Wynika to zapewne z braku wiedzy prawniczej oraz braku umiejętności pisania tekstów prawnych. Najgorzej wypadają tutaj województwa mazowieckie i dolnośląskie z wynikami kolejno 68,63% i 79,17%.

51,59% szkół w Polsce wprowadziło zakaz korzystania z telefonów komórkowych na swoim terenie i w czasie zajęć. Najwięcej szkół ten zakaz wprowadza w województwach lubuskim i świętokrzyskim, kolejno 80,00% i 71,43%, a najmniej restrykcyjne województwo pod tym względem to zachodniopomorskie z wynikiem 37,50%.

Tylko 15,08%  szkołach funkcjonuje depozyt, do którego należy odłożyć telefony komórkowe po wejściu do szkoły. Najwięcej – 40,00% – w województwie lubuskim, a najmniej w województwie dolnośląskim – 4,17%.

32,01% szkół zmieniało regulacje związane z korzystaniem telefonów komórkowych w ciągu ostatnich trzech lat (2022-2024). Najczęściej następowało to w województwie wielkopolskim – 42,86%, najrzadziej w zachodniopomorskim – 18,75%.

92,86% szkół w ciągu ostatniego roku prowadziła działania związane z edukacją cyfrową skierowane do młodzieży. Wskaźnik ten w 8 na 16 województwach wynosi 100%. Najmniej zajęć odbyło się w województwie mazowieckim – 76,47%. Najczęściej są to gotowe materiały i scenariusze zajęć udostępnione przez organizacje pozarządowe. Nierzadko także zapraszani do przeprowadzenia lekcji są funkcjonariusze i funkcjonariuszki Policji oraz Straży Miejskiej. Najpopularniejszymi tematami były: uzależnienie od telefonów, fake newsy, oszustwa w internecie oraz bezpieczne korzystanie z mediów społecznościowych. Dodatkowo zauważyliśmy, że część szkół z województwa dolnośląskiego zabierało osoby uczniowskie na sztuki teatralne, które bezpośrednio poruszały temat dot. bezpieczeństwa cyfrowego

Dlaczego same zakazy nie wystarczą?

Jako Fundacja GrowSPACE wierzymy, że zagrożenia cyfrowe, przed którymi stoją dzieci i młodzież wymagają kompleksowych rozwiązań, a nie prostych recept, czy sloganów ograniczających się jedynie do zakazów, bądź nakazów związanych z korzystaniem z urządzeń cyfrowych w placówkach oświaty. Wiemy jednak, że sprowadzanie tej dyskusji do krytykowania lub popierania szkół wdrażających podobne rozwiązania rozmywa sendo problemu oraz odpowiedzialność za jego występowanie.

Społeczności szkolne robią wszystko, co w ich mocy, aby uchronić młodzież przed zagrożeniami płynącymi z mediów społecznościowych. Zauważmy, że kadra pedagogiczna jest przytłoczona i tak już nadmiernymi obciążeniami wynikającymi z wadliwie skonstruowanego systemu edukacji. Pomimo tego, kładziemy na ich barkach kolejne kolosalne wyzwanie, jakim jest reagowanie na stale mnożące się zagrożenia cyfrowe. Dlatego Uważamy, że za zabezpieczenie interesu polskiej młodzieży w pierwszej kolejności odpowiedzialny jest Ustawodawca” – mówi Wojciech Szumiło, Dyrektor Operacyjny Fundacji GrowSPACE oraz koordynator badania ws. edukacji cyfrowej.

“Od lat nie jest żadną tajemnicą, że media społecznościowe są oparte na mechanizmach dążących do wytworzenia uzależnienia lub uwikłania u odbiorcy. Niestety, choć era cyfrowa rozwija się w Polsce od co najmniej 20 lat, wciąż jedynym rozwiązaniem, nad jakim debatujemy, jest zakaz korzystania z telefonów w szkole lub ograniczenie młodzieży dostępu do mediów społecznościowych” – zauważa Dominik Kuc, przedstawiciel Zarządu Fundacji GrowSPACE.

“Obecne przepisy prawne uniemożliwiają bowiem tworzenie bezpiecznych przestrzeni w sieci, skuteczne zwalczanie mowy nienawiści, dezinformacji, oszustw internetowych, czy innych form cyberprzemocy. Idąc dalej, nie posiadamy także skutecznych instrumentów, które umożliwiłyby respektowanie zmian ustawowych dążących do ochrony użytkowników platform cyfrowych przed zagrożeniami.

W obecnej sytuacji organy prowadzące szkoły, dyrektorzy_ki oraz kadra pedagogiczna w obszarze edukacji cyfrowej mogą liczyć jedynie na programy oferowane przez nieliczne organizacje pozarządowe, specjalizujące się w obszarze bezpieczeństwa cyfrowego i mediów społecznościowych” – tłumaczy Jan Pieniążek, ekspert ds. prawnych Fundacji GrowSPACE.