Mobbing, dyskryminacja, molestowanie

Mobbing, dyskryminacja i molestowanie to formy przemocy psychicznej i/lub fizycznej, które mogą naruszać godność i prawa pracownika. Mówimy o nich głównie w kontekście miejsca pracy, choć te formy nękania mogą występować w różnych przestrzeniach społecznych.
Pod pretekstem marcowego dnia “Zero dyskryminacji” chcemy poruszyć temat tych trzech spokrewnionych, ale różnych zjawisk, które są ściśle zdefiniowane według prawa.

Co należy podkreślić? Nawet naganne zachowania, których nie możemy określić jako uporczywe i długotrwałe najprawdopodobniej nie zostaną uznane przez sąd jako mobbing.

To nie znaczy, że na jednorazowe czy rzadkie przypadki obrażanie, wyzywanie, upokarzanie, grożenie, izolowanie czy lekceważenie nie możemy reagować. Należy im się bezwzględnie przeciwstawiać i w razie konieczności zgłaszać przełożonym, służbom HR, dedykowanym służbom działającym na rzecz wyeliminowania mobbingu, dyskryminacji i molestowania w firmie. Jednak nie zostaną one uznane z mobbing. Mobbing to nękanie osoby bez względu na jej cechy osobiste (w odróżnieniu od dyskryminacji, o której piszemy poniżej), które może dotyczyć zarówno relacji podwładny – przełożony (w obie strony!) oraz na linii pracownik – pracownik. 

Nękanie w miejscu pracy jest w tej chwili szczególnym przedmiotem zainteresowania prawodawców. Przedstawiciele rządu, organizacji pracodawców, związków zawodowych i organizacji pozarządowych 26 lutego 2025 roku przedstawili podsumowanie pierwszego etapu prac zmierzających do uproszczenia definicji mobbingu. Z jednej strony Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) podkreśla rolę nowych narzędzi do bardziej precyzyjnego diagnozowania zachowań bezprawnych oraz odróżniania ich od zachowań dopuszczalnych w relacjach pracowniczych. Pojęcie mobbingu musi być jasne zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Musi być też jasne dla sędziów, którzy orzekają w sprawach o mobbing.


Z drugiej strony Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) ubiega się o wzmocnienie swojej roli w zwalczaniu mobbingu np. poprzez wprowadzenie obowiązku opracowania przez pracodawców procedur antymobbingowych, a ich brak zakwalifikować jako wykroczenie. PIP podkreśla, że analiza skarg napływających do Inspekcji Pracy, w których zawarty był zarzut mobbingu, wskazuje, że często jest on niewłaściwie rozumiany przez skarżących. Opisane przez nich działania lub zachowania pracodawców bądź współpracowników w większości przypadków nie wypełniały definicji mobbingu, określonej w Kodeksie pracy. Najczęściej jako mobbing skarżący traktowali zachowania wynikające raczej z braku kultury osobistej, nieprzestrzegania zasad współżycia społecznego, a także zdarzenia o charakterze jednorazowym lub sporadycznym.


Państwowa Inspekcja Pracy analizuje także, w jaki sposób pracodawcy realizują obowiązek przeciwdziałania mobbingowi, wynikający z art. 943 § 1 Kodeksu pracy. Przedmiotem badania jest m.in. ustalenie najczęściej stosowanych form przeciwdziałania takim zjawiskom. Inspektor pracy podczas kontroli prowadzonej w wyniku badania skargi na mobbing ma możliwość zastosowania anonimowej ankiety do badania środowiska pracy.

Dyskryminacja to nierówne traktowanie osób, w tym osób w roli pracowników. Zacznijmy od tego że jako ludzie i obywatele jesteśmy chronieni przed dyskryminacją przez zapisy Konstytucji:

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 32 zakazuje dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym. 
– Wszyscy są wobec prawa równi.
– Nikt nie może być dyskryminowany z jakiejkolwiek przyczyny.
– Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

Mamy też “Ustawę o równym traktowaniu” . Zakazuje ona dyskryminacji ze względu na tzw. cechy prawnie chronione czyli m.in.: płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną.
Z tych dokumentów czerpie prawo pracy i tak opisuje temat dyskryminacji:

Art.  183a. [Zakaz dyskryminacji – definicje] 
§  1.  Pracownicy powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, w szczególności bez względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy.
§  2.  Równe traktowanie w zatrudnieniu oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, z przyczyn określonych w § 1.
§  3.  Dyskryminowanie bezpośrednie istnieje wtedy, gdy pracownik z jednej lub z kilku przyczyn określonych w § 1 był, jest lub mógłby być traktowany w porównywalnej sytuacji mniej korzystnie niż inni pracownicy.


Dyskryminacja ze względu na płeć obejmuje każde nieakceptowane zachowanie o charakterze seksualnym lub odnoszące się do płci pracownika. 

Z kolei molestowanie to szczególny rodzaj dyskryminacji. Oznacza ono niepożądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika i stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery. Molestowanie może objawiać się jako sugestie, domaganie się lub proszenie o korzyści seksualne, flirtowanie, sprośne aluzje, czynienie propozycji. Molestowanie w pracy ma zazwyczaj charakter incydentalny, podczas gdy mobbing jest zjawiskiem długotrwałym i uporczywym.

Podstawowe fakty o mobbingu

✅ FAKT: Mobbingiem może być nękanie pracownika przez przełożonego, współpracownika, podwładnego, klienta, kierowcę lub cała organizacja. 
❌ MIT: Mobbing to tylko niewłaściwe zachowanie przełożonego wobec pracownika. 

✅ FAKT: Mobbing może być subtelny i trudny do jednoznacznego sklasyfikowania. Jednak jego cechą charakterystyczną jest uporczywość i długotrwałość.
❌ MIT: Nawet niewłaściwe i karygodne zachowania jednej osoby w środowisku pracy w stosunku do drugiej nie jest mobbingiem jeśli jest jednorazowe lub sporadyczne. 

✅ FAKT: Mobbing może wywoływać u ofiary poczucie bezsilności, niesprawiedliwości, zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, a jednocześnie osoba mobbowana często nie walczy o siebie. Nie ma na to siły fizycznej i/lub psychicznej. Zdarza się też tak, że niewłaściwe zachowanie wobec pracownika narasta powoli i osoba, której dotyka przyzwyczaj się do niego lub wręcz obwinia siebie o dopuszczenie do takiej sytuacji i nie reaguje. 
❌ MIT: Osoba mobbowana zawsze czuje lub wie, że zachowania mobbera wobec niej są niewłaściwe. 

Zjawisko opisane w ostatnim punkcie nazywa się czasem syndromem gotującej żaby. Jeśli chcesz wiedzieć o nim więcej zajrzyj na nasz kanał YouTube.

Gdzie szukać pomocy?

Jeśli Ty lub ktoś Ci bliski podejrzewa, że doświadcza mobbingu lub dyskryminacji może skontaktować się z nami kontakt@growspace.pl. 

Jeśli w trudnej sytuacji potrzebujecie wsparcia psychologicznego można skorzystać z platformy Avigon.pl. 

Zwykle w pierwszej kolejności zgłasza się mobbing wewnątrz firmy czyli do właściwych przedstawicieli pracodawcy. Jeśli jest to niemożliwe można zasięgnąć porady lub zgłosić mobbing do Państwowej Inspekcji Pracy, sądu pracy, policji, prokuratury czy Rzecznika Praw Obywatelskich.

Zapoznaj się z tematem w marcowym numerze GrowNEWS

Cały marcowy numer naszego newslettera poświęciliśmy, dyskryminacji, mobbingowi i molestowaniu.

Jak walczyć z dyskryminacją, mobbingiem i molestowaniem w miejscu pracy

✅ Podnoszenie świadomości – wiele osób nadal nie rozumie różnic między tymi pojęciami. Osoby które dopuszczają się, któregoś z tych działań mówią “przecież ja nic takiego nie zrobiłem/am”, a z drugiej strony osoby nękane przyjmują zachowania agresorów jako nieprzyjemne, ale “normalne” i nie reagują. 
Jeśli jesteś przedstawicielem pracodawcy pamiętaj, że należy mieć w firmie odpowiednie procedury! Przede wszystkim musisz przypominać pracownikom, co wg aktualnych przepisów jest mobbingiem, molestowaniem lub dyskryminacją. Musisz także egzekwować przestrzeganie prawa i piętnować przypadki jego łamania.  
✅ Zwalczanie mitów – na drugim końcu skali z kolei są nadużycia i bezzasadne użycie pojęć dyskryminacja, mobbing i molestowanie. Czasem w żartach – ktoś prosi stanowczo czy asertywnie o coś kolegę lub koleżankę, a ten/ta w żarach odpowiada “nie mobbuj mnie”. Jako mobbing czy dyskryminację określa się czasem bezzasadnie krytykę czy zwykłe wymagania stawiane przez przełożonego. Trzeba wiedzieć, że jest to nie tylko nadużycie, ale w przypadku poważnego oskarżenia, naraża zgłaszającego na skutki bezzasadnego oskarżanie kogoś o mobbing, dyskryminację lub molestowanie.

Jeśli chcesz wiedzieć, co nie jest mobbingiem zapoznaj się z naszym materiałem na ten temat. 
    
✅ Wspieranie osób w kryzysie – w przypadku zgłoszenia podejrzenia mobbingu jako pracodawcy powinniśmy zapewnić bezstronny proces oceny sytuacji i bezwzględnie chronić potencjalną ofiarę, nie zapominając o prawach i naszych obowiązkach wobec osoby oskarżonej o mobbing, dyskryminację lub molestowanie.  
✅ Promowanie dostępnych form pomocy – wiele osób nie wie, gdzie szukać wsparcia. Warto pokreślać kto w firmie jest właściwą instancją do zgłaszania takich spraw. 

My chętnie w tym pomożemy!

W tym artykule znajdziesz specjalne wydanie naszej gazetki “GrowNEWS” na temat mobbingu, dyskryminacji i molestowania – możesz go wydrukować w firmie na kartkach A3 i rozłożyć w przestrzeniach wspólnych. “Retro” format przyciągnie uwagę czytelników/czek i zachęci do zajrzenia.

Do Twojej dyspozycji lecą też broszury przygotowane przez PIP! Możesz dowolnie z nich korzystać.

No i oczywiście wszystko możesz wysłać mailem lub opublikować w intranecie, żeby edukować managerów i pracowników. 
Oferujemy też szereg innych działań związanych z budowaniem długofalowych programów antydyskryminacyjnych i antymobbingowych. Jeśli masz pytania, nie wahaj się odezwać: kontakt@growspace.pl

Niniejszy artykuł powstał we współpracy z portalem Avigon.pl i dzięki wsparciu Agaty Zapory, psycholożki specjalizującej się m.in.: w tematyce rozpoznawania i wspierania osób, które doświadczyły dyskryminacji lub mobbingu.  

Komplet materiałów audio-video dotyczących mobbingu, dyskryminacji i molestowaniu znajdziesz na playliście w tym miejscu.